Als regeringen in Europa en Amerika de opmars van het fascisme niet tegenhouden, wie dan wel? Dat vraagt Madeleine Albright zich af in haar boek Fascisme, een waarschuwing. Madeleine Albright roept ons op de fouten van het verleden niet te herhalen. Daarbij baseert ze zich mede op haar jeugdervaringen in het door oorlog verscheurde Europa en de kennis die ze opdeed als diplomaat. Zij begint haar boek met een terugblik en schets de geschiedenis van het fascisme onder Mussolini (1922-1945) en Hitlers nazisme (1933-1945). Zij benadrukt de aantrekkingskracht van die bewegingen indertijd. Vervolgens komen epigonen als Franco en Salazar langs, gevolgd door hedendaagse autoritaire en populistische leiders als Chavez, Poetin, Erdogan en Orban. Zij minachten rechten van minderheden, leggen de pers aan banden, roepen nationale grootheid aan en zetten de wet naar hun hand. Zij exploiteren de angst voor morele achteruitgang en voor niet-assimilerende buitenlanders. In Kim Jong-un ziet Madeleine Albright de moderne fascist in pure vorm. Verontrustend is haar analyse van de koers die de Verenigde Staten onder Trump zijn ingeslagen. Lange tijd een baken van vrijheid, glijdt Amerika nu af richting een narcistische natie die bondgenoten onzeker maakt en dictators ongemoeid laat. Een scherp, belangrijk en lezenswaardig boek. Misschien niet voor iedereen compleet, maar Madeleine Albright geeft een goed beeld van wat fascisme inhoudt, wat het kan zijn, wat het kan worden. En niet onbelangrijk hoe het kan ontstaan, want vaak is in de aanvang ervan het fascisme als zodanig niet te herkennen. Dat maakt het ingewikkeld maar haar boodschap is vooral dat we steeds zeer alert moeten blijven. Een historische besef kan daarbij helpen. Ze zegt herhaaldelijk in haar boek wat te doen tegen fascisme: de ongelijkheid in de wereld aanpakken, andere mensen als je gelijke beschouwen. Zo eenvoudig als het klinkt kan het zijn. Geen onderscheid maken tussen mensen, niet (met machtsvertoon) neerkijken op anderen. Want dan krijgt fascisme geen of minder kans. Kortom een waardevol boek van een wijze vrouw.
