Het is de verkeerde campagne!

Motie van GroenLinks
Een meerderheid in Tweede Kamer steunde eerder deze week de motie van GroenLinks voor een bewustwordingscampagne voor mantelzorgers. Een campagne die mantelzorgers bewust moet maken van de mogelijkheden die er voor hen zijn om ondersteuning te krijgen. GroenLinks uiteraard heel blij, maar volgens mij is het de verkeerde campagne.

Aanbod als uitgangspunt
Mogen mantelzorgers dan niet geholpen worden? Zeker wel. Maar in een dergelijke campagne worden mantelzorgers geattendeerd op de hulp die gemeenten en zorginstanties bieden. Terwijl juist de behoefte van mensen zelf de basis voor geboden hulp moet zijn. Dat past ook bij het huidige tendensen in de werkvelden zorg- en welzijn: de mens centraal, niet het systeem of organisatiemogelijkheden in de hoofdrol, maar de mens en zijn/haar behoeften als uitgangspunt. Met deze motie gaan Tweede Kamerleden tegen deze stroom in.

Veronderstelde hulpbehoevendheid
Bij zo’n campagne wordt ook voorbij gegaan aan de vraag óf mantelzorgers hulp willen. Ik verbaas me telkens en ook nu weer over de brede overtuiging dat mantelzorgers vooral hulpbehoevend zijn en geholpen moeten worden. Er is nog steeds onvoldoende oog (en maatschappelijke waardering) voor hoe ze de dingen doen die ze doen. Men ziet het wel, maar men vindt er tegelijkertijd wat van; dat het anders moet of beter kan. Wiens beter is dat eigenlijk?

De veronderstelling dat mantelzorgers hulp nodig hebben ontkracht hen eerder dan dat het hen versterkt. Ik lees en hoor dit ook regelmatig van vakdeskundigen als hoogleraren en lectoren. Het is ook mijn eigen ervaring. Hoe meer goedbedoelde adviezen en door anderen bedachte niet-echt-goed-passende oplossingen ik over me heen krijg, hoe meer ik in mijn schulp kruip. Maar als je me de ruimte laat om zelf mijn oplossingen te vinden of dat ik kan kiezen of ik wel of niet geholpen wil worden (en wanneer), des te meer energie mij dat geeft. Want dan word ik creatiever en vindingrijk. Dan ontdek ik ook waar ik allemaal goed in ben. Dat geeft energie en smaakt naar meer.

Tekortschietende gemeenten
VWS-Staatssecretaris Martin van Rijn zei dezelfde dag in de Tweede Kamer dat gemeenten tekortschieten in de ondersteuning van mantelzorgers. Naar aanleiding van mijn blog Vinden sprak ik diverse gemeenten en zag de enorme energie en de vele uren die beleidsmedewerkers en ondersteuningsmensen besteden om mantelzorgers te bereiken en te ondersteunen. Toch herken ik de opmerking van Martin van Rijn, want lang niet alle initiatieven van gemeenten zijn passend voor mantelzorgers. Des te onbegrijpelijk is de motie van GroenLinks. Je zou eerder een bewustwordingscampagne voor gemeenten en zorginstanties wensen: Ben je je bewust van de echte hulpvraag of van de daadwerkelijke behoeften van mantelzorgers? Geboden hulp zou dan ook vooral gericht moeten zijn op: Leer mij de zorg voor mijn naaste een goede plek te geven in mijn leven. Vaak zit dat niet in afleiden van de zorg of vervangende mantelzorg, maar in hulp voor om te gaan met al die grote veranderingen en ervaringen van het leven. Maar of zo’n campagne voor gemeentemensen en zorgprofessionals de oplossing is?

Mantelzorgvriendelijke samenleving
De motie van GroenLinks sluit ook niet aan bij de keuze die politiek en overheid reeds eerder maakten m.b.t. mantelzorg. Dat staat verwoord in de Prinsjesdagstukken van 2016. Daarin staat de koers van VWS als volgt: “Mantelzorgers krijgen steeds meer maatschappelijke erkenning en ondersteuning. Toch hebben velen het gevoel dat ze er alleen voor staan. In 2017 is het tijd voor een volgende stap, waaronder meer maatschappelijke bewustwording. Onder meer door een campagne voor een mantelzorgvriendelijke samenleving….” Ik word blij van deze visie van VWS waarbij mensen in mijn omgeving, werkgevers, woningstichtingen en allerlei organisaties die met kwaliteit van leven te maken hebben bewust gemaakt van wat mantelzorg daadwerkelijk is, wat het je brengt als je voor een dierbare zorgt en hoe mantelzorg voor mensen die voor een naaste willen zorgen mogelijk kan zijn. Met andere woorden: Mantelzorgers steunen i.p.v. ondersteunen. Bij de recente keuze van de Tweede Kamerleden mis ik de aansluiting bij die maatschappelijke bewustwording. Heel jammer.

Niet ondersteunen maar steunen
“Ik bedacht vannacht dat we mantelzorgers niet moeten ondersteunen maar dat het beter is om hen te steunen. #Wereldvanverschil”. Deze tweet zette ik een paar dagen geleden op twitter. De reacties erop waren over het algemeen positief. Een enkeling wilde een cursus voor mantelzorgers organiseren. Mensen willen blijkbaar helpen, maar dit is best raar. In de media lees je de laatste tijd veel over het gedoe waar leraren en politie-agenten mee te maken hebben en dat het voor hen ook steeds ingewikkelder wordt. Toch wil niemand deze mensen op cursus sturen. Maar mantelzorgers blijkbaar wel. Ik begrijp dat steeds minder.

Laat mantelzorgers aan het woord
Mantelzorgers steunen, dat begint bij willen weten wat er speelt. Elke mantelzorgsituatie is anders, elke mantelzorger is anders. De individuele behoefte van mantelzorgers goed weten en beseffen zijn dus essentieel als uitgangspunt. Dat kan door mantelzorgers uit te nodigen hun verhaal te doen. Niet het aanbod van de zorg- en welzijnssector onder de aandacht brengen, maar in plaats daarvan mantelzorgers zelf aan het woord te laten. Er zijn steeds meer mantelzorgers die hun verhaal vertellen, maar vaak wordt dan alleen de zieligheid en de belasting gehoord. De focus van de luisteraars ligt vaak op dat wat er niet is of wat er mis is. Volgens mij is het een hele winst als luisteren naar verhalen van mantelzorgers vooral het zien is van hoe ze het doen en waardoor het goed met hen gaat of kan gaan.

Ik ontmoet regelmatig mantelzorgers en steeds zie ik hoe goed ze weten wat ze nodig hebben om de zorg voor een naaste een goede plek te geven in hun leven. Een mooi waardevol initiatief zag ik bij de gemeente Den Haag waar Haagse mantelzorgers hun verhaal vertellen, terwijl beleidsmedewerkers vooral letten op dat wat goed gaat. Zodat ze vervolgens passende ondersteuning kunnen faciliteren.

Of voor mijzelf dichter bij huis: Bij de verkiezing van de MantelzorgAwards vertellen mantelzorgers wie voor hen belangrijk is en waarom. Zij nomineren de mensen, waardoor ze zich bijzonder geholpen voelen, voor een Mantelzorg Award. Omdat deze mensen hen de ondersteuning bieden die past. Bij de verkiezing van de Mantelzorg Awards 2016 was goed zichtbaar waar mantelzorgers blij mee zijn en wat werkt. Mantelzorgers zelf gaven ons na de eerste editie van de Mantelzorg Awards verkiezing terug hoe dit hen zelf stimuleert, empowert en emancipeert.

Maar hoe verder?
Maar hoe verder nu? De Tweede Kamer heeft besloten, de opdracht voor een ‘verkeerde’ bewustwordingscampagne ligt inmiddels bij Martin van Rijn. Hoe werkt dat nu? Krijgt de Staatssecretaris alleen de vraag voor een bewustwordingscampagne te organiseren of liggen de beoogde effecten daarbij ook al vast? Of is het voldoende om om het even welke campagne te houden, als er maar een campagne gehouden wordt. Ik hoop dat laatste, want als het doel van de bewustwordingscampagne voor mantelzorgers nog geformuleerd mag worden dat pleit ik voor twee doelen: 1. Beste mantelzorgers: laat je horen en laat zien wat en wie jou het beste helpt en 2. Beste hulpverleners en beleidsmakers: luister, laat los en leer. Dan is voor mij die bewustwordingscampagne voor mantelzorgers nog niet zo verkeerd.