Tijdens een van mijn #zorgvoormijzelfavondjes zat ik samen met een lieve vriendin te genieten van een heerlijk glas wijn. We hadden heerlijk gegeten en dronken na afloop nog een koel glas witte wijn. Sinds enige tijd heb ik een avond per week voor mijzelf. Tijdens zo’n avond probeer ik niet te veel over thuis te praten. Sinds mijn man 3 jaar geleden een ongeval in huis kreeg en hij daarbij deels verlamd raakte is de gespreksstof thuis vaak: pillen, pijn en wat allemaal niet meer kan. Tijdens mijn #zorgvoormijzelfavondjes probeer ik vooral te kletsen en te lachen over andere dingen, dingen die me raken en interesseren. Of we hebben het over het leven van de vriendin die met mij die avond geniet van het heerlijke eten en drinken. Zo niet deze avond, het ging vooral over mij, over de afgelopen 3 jaar hoe mijn man en ik ons een weg banen in ons nieuwe leven. Mijn man duidelijk hulpbehoevend en de vele (mantel)zorgtaken die ik nu, naast mijn baan, heb. En over hoe je leert overeind te blijven tussen alle regels, bureaucratie, planningen en zorgverleners. Ja, dat leer je door te vragen en vooral door te ervaren. Wat ik ook best moeilijk vond (en nog steeds) is dat ons sociale leven op zijn kop ging, niet meer samen een terrasje pikken, een etentje of heerlijk uitgaan, niet zomaar even op bezoek bij vrienden. Vakantie die er bij in schiet, de vele rustuurtjes van mijn man is vaak tijd die ik nu thuis doorbreng in plaats van er even tussen uit om te shoppen of te relaxen. Samen spontaan ergens naar toe kan niet meer. Zomaar de auto pakken en eindigen op een terras ergens in het Zuidlimburgse heuvelland is er niet meer bij. Gewoon even naar een meubelboulevard of een tuincentrum of iets dergelijks, daar heeft hij te veel pijn voor. Mijn man is motorisch gehandicapt door het ongeval, er is niets mis in zijn hoofd. Ik kan nog steeds mijn gesprekken als vanouds met hem voeren. Maar zijn handicap heeft een hoofdrol, ook in onze gesprekken. Gebonden aan huis zijn, na mijn werk buitenshuis, wacht thuis de zorg en niet de partner waarmee ik van alles en nog wat spontaan ondernam.
Totdat mijn vriendin die avond opeens zei: “Volgens mij besef je niet genoeg wat je hebt meegemaakt en nog doormaakt. Je raakte je maatje kwijt, je beste kameraadje en het is dus duidelijk een heftig rouwproces dat je doorloopt.”
Rouwproces???? Terwijl hij leeft, eet en drinkt? En ’s nachts naast me ligt? Zo had ik het nog niet gezien, überhaupt niet aan gedacht zelfs. Inderdaad, het deed in de afgelopen 3 jaar heel veel pijn als ik alleen naar een feestje ging en hij thuis bleef. Want meegaan, dat lukt niet. Ik kwam regelmatig zeer emotioneel van zo’n feest vandaan en dacht: ik ga nooit meer. Dikke tranen kon ik huilen als ik vrienden samen zag dansen met hun partner, foto’s van vroeger zag met daarop wij twee samen. Wat deed dat allemaal pijn. En ik me troosten met de gedachte: hij is er nog, daar ben ik dankbaar voor. Een rouwproces dus…..
Nooit meer spontaan samen ergens naar toe, dat deed pijn en het leek alsof ik er nooit aan kon wennen. Maar een rouwproces….?
In mijn werk als leidinggevende zie ik regelmatig dat teamleden moeilijk in de veranderingen van hun werk meekunnen. In trainingen Verandermanagement leerde ik dat medewerkers door fases van een rouwproces gaan bij reorganisaties en veranderingen in het werk. Ik sprak regelmatig met teamleden over de verschillende fases van het rouwproces waar ze mee te maken hebben. En ik, ik zag mijn eigen grote rouwproces in de voorbije 3 jaar niet…….
Opvallend dat, nu het een naam heeft, mij dit rust geeft. De pijn, die ik voelde, heeft een naam en ik besef nu ook sterk dat het een rouwproces was en is. En dit besef geeft me ruimte om de pijn toe te laten en tegelijkertijd ook de kracht om verder te gaan ons nieuwe leven in te richten. Niet eenvoudig, maar het gaan ons beslist lukken. Dat weet ik nu.
“Uw man heeft het en u hebt het samen”, zei de revalidatiearts. Ik heb steeds sterk het gevoel gehad (en nog) dat ik vooral overeind moest blijven. Maar besef nu dat ik mag toegeven dat het niet eenvoudig is. Ook dat is onderdeel van mijn rouwproces en een bewijs dat ik leef…
1 mei 2012
Reacties 28
Beste Marjo, ik lees je blog en ik raak emotioneel. Brok in mijn keel, tranen in mijn ogen. Vooral bij je laatste alinea…..zo herkenbaar. Ook ik blijf overeind, 5 jaar al. Geef niet toe dat het voor mij ook moeilijk is. Soms heel even laat ik het toe. Als ik alleen ben of de juiste persoon om me heen heb waar ik even los kan laten. Dat doe ik te weinig, want dat kan niet denk ik dan. Ik moet er bij blijven, iemand moet blijven opletten, iemand moet de boel draaiende houden. Silvio is lichamelijk redelijk goed na zijn ongeval 5 jaar geleden en heeft in die zin geen zorg nodig. Maar heeft blijvend hersenletsel. Problemen met concentratie, informatie opnemen en verwerken, onthouden. Daar zorg ik dus voor. Voor hem voor mij voor ons. Maat ook geen drukke feestjes, drukke winkels of woonboulevards. Kan hij niet tegen. Maar ik vind het leuk. Dus ook ik ga dan vaker alleen. Moet dan ook op feestjes vaak steeds de vraag beantwoorden: ben je maar alleen ? Zo vervelend soms…..vaak…. Het gevecht tegen de verzekering van de veroorzakende partij, alleen. En dat is voor mij ook echt een gevecht. Opgeven bestaat bij mij niet. Doorgaan tot het einde. Nooit hulp ingeroepen. Tot ik laatst besefte dit gaat niet meer alleen. Mijn emoties spelen ook een rol. Voor het eerst hulp gevraagd. Aan een lieve collega die me toen heeft bijgestaan in het moeilijkste gesprek daarover. En in dat gesprek was ik ook geen partij, ik heb het laten gaan, gewoon niet in staat te reageren. Deed die collega voor me. Zo fijn, Eeuwig dankbaar voor die hulp. Maar dan toch daarna weer samenpakken, hopsakee geen gezeur. Ik moet overeind blijven. Is ook mijn manier van overleven in dit soort situaties. Ik herken je verhaal. Het is een rouwproces. Ik had er ook niet eerder zo naar gekeken. Nu wel. Dank dat je dit deelde.
Liefs
Desy
Hallo Desy,
En nu raak jij me…Ik ben er stil van…
Pas goed op jezelf, hoe belangrijk dat is leer ik elke dag opnieuw. En dit vooral altijd blijven doen, dan blijf je overeind.
Dank je voor je mooie reactie, mensen zoals jij houden me draaiende….
Zo herkenbaar. Mij heeft het enorm geholpen toen ik toe kon en mocht geven aan het rouwproces. Ik kon afscheid nemen van mijn man van toen en het gaf mij ruimte om verder te gaan met de man van nu. Veel sterkte en dank voor dit blog.
Giny
Dank je voor je lieve reactie. Ik maak veel los met mijn blog, tegelijkertijd doet het goed dat er zoveel herkenning is. Dank je.
mooooooiiiiiiiiiiiiiiiiii geschreven uit het hart,,,geweldig en ook herkenbaar!!!
Dank je, lieve Connie. Ik voel de verbondenheid met jullie telkens.
Marjo,
Geweldig mooi geschreven! Ontroerend ook.
Wij hebben allemaal een spiegel om anderen in te laten kijken, maar bij onszelf werkt dat heel vaak niet. Zelfs niet bij een rouwproces. Ik heb bewondering voor jouw vriendin dat zij het proces dat jij hebt meegemaakt en waar je nog altijd in zit in de juiste proporties zag en het vooral ook tegen jou durfde te zeggen! Dan heb je dus een echt goede vriendin!
Een hartelijke groet, Rob
Dag Rob, dank je wel voor je mooie woorden. Ja, mijn vriendin is bijzonder, ik koester deze mooie mensen uit mijn omgeving. Dank je en een lieve groet.
Marjo
Je hebt gelijk met je verhaal
Maar ook voor de persoon die het treft begint een soort rouwproces want wat jij vaarwel moet zeggen geldt voor de ander evenzo
gr. Hein Coumans
Dag Hein, wat mooi deze woorden van jou. Je hebt gelijk, we gaan er samen doorheen…en het komt goed…
Hallo Marjo, wat een mooi blog en zo raak! Zo druk bezig zijn met die ander en daardoor jezelf onvoldoende zien. En toch altijd weer je optimistische toon. Je bent een kanjer, ik kan het niet vaak genoeg tegen je zeggen!
Hallo Anita,
Dank je voor je mooie complimenten weer. Jouw feedback heeft bij mij telkens een bijzondere plek en ervaar ik iedere keer als warm en waardevol. Het houdt me draaiende….dank je wel.
Lieve Marjo, jouw blog maakt mij stil… En dankbaar. Heel dankbaar dat zo’n mooi en bijzonder mens als jij deel uitmaakt van mijn leven. Ik gun jou licht, liefde en kracht om dit rouwproces te doorlopen. En mensen om je heen die jou hierbij op hun eigen wijze steunen…
Lieve Janine,
Dank je voor je lieve bericht, en vooral dank je wel dat jij een van de dierbare mensen om mij heen bent…
Hoi Marjo,
Nooit geweten dat dit jullie was overkomen…wat erg allemaal en wat moeilijk ook zeker voor jou.
Als zoiets gebeurd heb je dit altijd samen, maar ik kan me heel goed voorstellen dat je dit eerst niet zo zag.
De onmacht die je voelt omdat je de persoon die je zo liefhebt niet kan helpen, althans niet op de manier zoals je graag zou willen.
Je hele vroegere leven is voorbij en dat doet pijn, heel veel pijn.
Wat er voor in de plaats komt is een ander leven vol pijn en ellende en dat heeft tijd nodig om een plek te geven.
Probeer van alle leuke, kleine dingen die er zeer zeker ook nog zijn dubbel te genieten.
Het zal nooit meer worden als voorheen, maar dit nieuwe leven zal je zeker ook dingen laten zien en ervaren die je nooit eerder zag, dat weet ik zeker.
Ik hoop dat jij en ook John de kracht mogen krijgen om dit een plek te kunnen geven en wens jullie van hieruit heel veel licht liefde en geluk toe..
Liefs, Roos Smeets
Hallo Roos,
Dank je voor je mooie woorden, het voelt erg goed en speciaal wat jij me ermee geeft. Zeker van iemand als jij, die zich sterk maakt dat mensen beter naar hun gevoel luisteren. En je gedicht, speciaal voor mij, is erg bijzonder en warm. Ik plaats je bericht op mijn blog en deel jouw mooie woorden met de bezoekers van mijn blog. Dank je…
Op Weg
er loopt iemand naast je
in je bestaan
die je op weg helpt
als je stil blijft staan
die weer zorgt voor een zon
op je gezicht
die je de weg weer wijst
naar een ander licht
die er altijd is
ook al zie je hem niet
die je steunt en bijstaat
in momenten van verdriet
hij is liefde en vrede
een teken aan de wand
en hij draagt je vol liefde
in de palm van zijn hand..
Roos Smeets
Hoi Marjo,
Sorry dat ik de naam verkeerd heb ik bedoel natuurlijk Mon…
Beste Marjo,
Zoals je aan de reacties al kunt merken heb je weer een heel herkenbaar onderwerp gekozen! Ook ik zie onze huidige situatie vaak als een langdurig rouwproces. Of eigenlijk niet één proces, maar verschllende parallelle rouwprocessen. De rouw om het verlies van de partner waar je mee trouwde, die er niet meer is, de rouw om het verlies van je toekomstdromen, de rouw om de dingen die je niet meer kunt doen, de rouw om het verlies van mijn baan, en feitelijk het verlies van mijn eigen leven. Want de behoefte van mijn man komt nu altijd voor mijn eigen behoeften. Dus zeker, zoiets overkomt je beiden.
Ik kom nog regelmatig (vooral) dames tegen die net weduwe zijn geworden, die dan zeggen: wees maar blij want jij hebt je man tenminste nog. Ik vraag me dat af. Als je partner komt te overlijden is dat vreselijk, je hebt een rouwproces waar je doorheen moet, wat voor de een langer duurt dan de ander, maar daarna kun je je eigen leven weer oppakken. In ons geval, waarbij je man relatief jong gehandicapt is geworden, is het rouwproces een bijzonder langdurige situatie. Iedere keer krijg je weer nieuwe situaties die weer olie op het vuur gooien, zogezegd. Dat maakt het voortdurend moeilijk om de draad van je eigen leven weer op te pakken. Het maakt dat je voortdurend teruggeworpen wordt in het gevoel van verlies en rouwen. Het is dan de kunst om ook daar iedere keer weer sterker uit te komen en de mogelijkheden te blijven zien om ook in de nieuwe situatie een krachtig partnerschap te hebben en binnen de mogelijkheden weer samen een leven op te bouwen, zo goed en zo kwaad als het kan.
Blijf delen, want gedeelde smart is nog altijd halve smart.
Liefs,
Eliane
Lieve Eliane, dank je voor je mooie reactie. Het voelt goed dat je zoveel herkent in mijn verhaal. Ik herken jouw overpeinzingen en overdenkingen in het jouwe. Ik blijf zeker delen en doe jij dat alsjeblief ook. Ik leer ervan en het houdt me draaiende…
Liefs,
Marjo
Beste Marjo, via googlen kom ik op je blog terecht. Mijn man heeft ms secundair progressief en is de laatste 2 jaar toch behoorlijk achteruit gegaan. Een ik zorg voor mezelf momentje vind ik heel moeilijk. Maar dit echt plannen lijkt voor mij een goede oplossing. Ik vind het heel lastig allemaal, zie erg op tegen zorg die onvermijdelijk gaat komen. Wij hebben geen kinderen (bewust) waar ik nu, achteraf, erg blij om ben. Maar met n fulltime baan, een studie, en mijn zorgen ren ik vaak alweer gauw achter de feiten aan. Ik ga het proberen, 2 x per maand, een ik zorg voor mezelf moment te plannen. Ik schrijf proberen maar weet dat ik het gewoon moet doen. Het is een herkenbaar verhaal. Ik wens je veel sterkte met alles en zal je geregeld blijven volgen.
Beste Marlie, Dank je voor je lieve bericht. Leuk dat je mij blijft volgen. Ik begrijp je helemaal als je zegt dat het moeilijk is om te beginnen met een #zorgvoorjezelfavondje. Ik herken het. Toch is het belangrijk en ik kan alleen maar zeggen dat ik staande blijf door even een wekelijkse avond ontspanning. Klein beginnen, met een kopje koffie bij een vriendin ofzo, dat heeft mij geholpen. Ook droeg het bij om ons leven samen weer op de rails te krijgen.
Zorgen voor je zelf hebt je nodig, zeker om straks een grotere zorgomvang te kunnen volhouden. Ik wens jou en je man heel veel sterkte en jou wens ik veel zorgvoorjezelfmomenten toe.
Hoi Marjo,
Op 10 Juli wordt er een stuk van mijn darm verwijderd en krijg ik een blijvende stoma…Het is een hele zware operatie, maar is helaas nodig omdat mijn darm niet meer functioneert..
Of dit een rouwproces wordt weet ik niet, maar wat ik wel weet is dat dit een enorme impact op me heeft en mijn leven nooit meer hetzelfde zal worden als nu….
Het is me echt rouw op mijn dak gevallen, er zijn geen andere mogelijkheden meer voor me..
Op dit moment probeer ik alles een beetje een plek te geven.
Ik moest aan je denken, terwijl dit toch weer iets heel anders is en denk maar steeds…er zijn er zoveel..
Ik probeer in ieder geval positief te blijven al lukt dat niet altijd…maar als ik jou verhaal dan weer lees geeft me dat op de een of andere manier moed..
Dit wilde ik je even zeggen…
Liefs, Roos
Hallo Roos,
Jeetje, wat heftig allemaal. Geef je boosheid, je verdriet en alle andere emoties de ruimte. Ruimte en tijd. Dat mag. Ik wens je veel moed en kracht je nieuwe leven te leven, maar geef het de tijd…..sterkte.
Groet,
Marjo
Prachtig je leven van dit moment verwoord lieve Marjo..je beschrijft je gedachten mooi en in alle eenvoud..stelt je op als mens en heel kwetsbaar, als dat geen prachtige kwaliteiten zijn ? dan weet ik het niet meer. Ga vooral door met schrijven,laat je hart spreken en zoals ik je heb leren kennen ga jij je weg weer vinden..want don’t forget..jij bent een Toppertje!! lieve groet en dikke knuffel van Truusje xxx
Lieve Truus,
Hier word ik even stil van………dank je voor je lieve woorden.
Lieve groet en tot gauw.
Knuffel,
Marjo
Maak nu hetzelfde mee kan mij hier in vinden xxx
Dank je, Carla. Geef het de tijd……veel sterkte.
Groet,
Marjo