Ik beken het maar gelijk: ik schrok best wel van de term ‘hete aardappel’, die een vertegenwoordiger van het MKB in de TV-uitzending van De Monitor gebruikte. Voor wie het niet gezien heeft: deze uitzending ging over mantelzorg en dan specifiek over het combineren van mantelzorg met een betaalde baan. Werkgevers en mantelzorgende werknemers werden gevraagd naar hun ervaringen. Kijkers zagen vooral allerlei constateringen van mismatch en pijnpunten van onbegrip. In de gesprekken met werkgevers ging het al heel snel over geld. Werkgevers zien het als gedoe en kosten die zij moeten maken omdat ‘de overheid wil dat mensen meer voor een naaste zorgen’, aldus de MKB-meneer. Een ‘hete aardappel’ dus.
Eenzijdige discussie
Werkgevers willen vooral geen hogere verzuimkosten, maar je verliest elkaar in een louter op financiën gebaseerde kijk. In zo’n eenzijdige discussie raken werkgevers en werknemers verstrikt in wie-gaat-dat-betalen en schieten al vrij snel in allerlei rechten & plichten of andere CAO-afspraken. Ze verliezen daarbij belangrijke aspecten rondom mantelzorg uit het oog. Zoals de daadwerkelijke impact in een leven of de betekenis van zorgen voor een dierbare. Ook de persoonlijke ontwikkeling die mantelzorgers uit de zorg voor hun naaste halen blijft bij dit denken-in-geld geheel buiten beeld. Maar ook hoe werk een omgeving blijft om je te ontplooien. Juist voor mantelzorgers vormt werk vaak een belangrijk stuk eigen leven. Kernvraag is niet het kostenplaatje, maar hoe versterkt je je (mantelzorgende) medewerkers.
In gesprek gaan
Hoe je mensen versterkt ontdek je door met elkaar in gesprek te gaan over waarden en kwaliteit van werk en leven; wat de zorg voor een dierbare voor mensen betekent; welke waarden zij hechten aan hun betaalde baan en ook niet onbelangrijk: welke waarden hechten werkgevers aan de mensen in hun organisatie en hun inzet. In een open klimaat en met de juiste vragen kom je – als werkgever – bij wat mensen nodig hebben en leiden zulke gesprekken vaker tot eenvoudige afspraken. Zoals in mijn eigen situatie: door parkeergelegenheid bij mijn werkplek voor mij te creëren (en af te wijken van de openbaarvervoer-policy) kon ik – naast mijn fulltime baan – voor mijn man blijven zorgen.
Surplus op je CV
In de gesprekken met mijn werkgever spraken we met name over steun en hulp. Ik leerde door de zorg voor mijn man veel (ook over mijzelf), verzamelde inzichten en ontdekte talenten bij mijzelf. Maar in de aandacht voor financiële consequenties en met de focus op hulp bieden kwam die persoonlijke groei in deze gesprekken niet aan de orde. Eigenlijk niet alleen voor mij hartstikke jammer.
‘In een actieve loopbaan ruimte geven aan mantelzorg en daardoor talenten ontdekken en ontwikkelen is geen gat maar een surplus in je CV.‘ Deze tweet plaatste ik kort na de TV-uitzending en gaf een stroom aan instemmende reacties. Maar ook reacties vanuit een schijnbaar vastgeroeste kijk dat mantelzorg minder van waarde is dan betaald werk. Onterecht denk ik zelf: Mantelzorgers zijn vaak duizendpoten en weten regelmatig nieuwe complexe uitdagingen te klaren. Van mantelzorgers valt veel te leren, maar mantelzorgers worden momenteel vooral gezien als mensen die slachtoffer zijn van ingewikkelde situaties, als mensen die geholpen en gesteund moeten worden. Volgens mij moet en kan dat anders, want mensen als slachtoffer zien ontkracht hen juist in plaats van dat het hen versterkt. En dat surplus op een CV is voor mij slechts een deel van erkenning en waardering van mantelzorgers.
Hoe nuttig vinden we mantelzorg echt?
We kunnen niet om het maatschappelijk belang van mantelzorg heen. We leven langer en werken langer door, zo neemt mantelzorg een steeds grotere plek in in onze samenleving. 80% van alle zorgarbeid wordt nu reeds (onbetaald) door familie en vrijwilligers verricht. In zorg- en welzijn is vooral aandacht voor het werk van de professionals. De waardering en erkenning voor mantelzorgers uit zich daar vooral in mantelzorgers goed bij de zorg van de professionals betrekken. Dat is toch raar? En al helemaal raar dat – in vergelijk met betaalde banen – de waardering voor (het werk van) mantelzorgers bijzonder karig, zelfs zwaar onder de maat is. De discussie of het debat moet dan ook niet beperkt blijven tot werkgevers/werknemers-issues of in de afstemming tussen formele en informele zorg. Het is een breed-maatschappelijk vraagstuk dat vraagt voor een herziende en maatschappelijk juiste waardering van mantelzorg.
Want als we ervanuit gaan dat we mantelzorg – en informele zorg in algemeen – wel degelijk maatschappelijk nuttig vinden, waarom ontzeggen we dan al die mensen die dat doen bijvoorbeeld de mogelijkheden van sociale rechten op te bouwen of een pensioenvoorziening? Waarom blijven in onze samenleving qua waardering voor mantelzorgers hangen in: ‘Wat knap dat je dit doet” en geven mantelzorgers een bloemetje of wat tegoedbonnen van de plaatselijke middenstand. Dat is toch raar?
Gelijkere maatschappelijke waardering
Ik wil hier niet de discussie voeren of mantelzorg wel of niet betaald moet worden, maar de vraag opwerpen voor een gelijkere maatschappelijke waardering tussen betaald werk en mantelzorg. Hoe nuttig vinden we mantelzorg daadwerkelijk en hoe uit zich dat? Dat is geen financieel vraagstuk, het is een morele vraag voor een betere maatschappelijke positie van mantelzorgers. Een morele vraag die politiek en maatschappelijk aan de orde moet worden gesteld. En dat is volgens mij de hoogste tijd.
28 april 2016
Gerelateerde eerdere blogs mbt de combinatie werk en mantelzorg: Mantelzorgvriendelijk?; Begrip wordt met begrip beloond; Manager en Mantelzorg.