Mantelzorgers leveren vooral vrije tijd in en laten de uren van hun werkweek zoveel mogelijk intact. Dat blijkt uit de publicatie ‘Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Zelfs als de hulp zwaar valt, stellen ze een ingrijpende beslissing als inkorting van de werkweek zo lang mogelijk uit. Misschien is dat vanwege de effecten op inkomsten en loopbaan. Het kan ook zijn dat mantelzorgers hun werkgever niet om aanpassing van de werktijden durven vragen. Dit veronderstelt het SCP in hun onderzoek. Het zijn heel plausibele argumenten, maar volgens mij wordt hier een andere nadrukkelijke oorzaak over het hoofd gezien.
Want ik snap die mantelzorgende werknemers best. Ook ik vond het moeilijk om minder uren te gaan werken, toen mijn schoonmoeder hulpbehoevender werd. Ook ik offerde destijds vrije tijd op voor deze mantelzorg. Ik ken mijzelf ook goed genoeg om te beseffen dat minder werken weliswaar meer vrije tijd zou inhouden, maar ook dat deze vrije tijd zou opgaan aan mantelzorg. Mijn schoonmoeder claimde me niet voor hulp, maar als ik vrij was wilde ze vaak graag voor nieuwe schoenen of een nieuwe winterjas naar de stad. Ik bleef dus fulltime werken.
Na het ongeval van mijn man in 2008 veranderde ons leven gigantisch. Een partiële dwarslaesie gecombineerd met enkele chronische ziektes maakt de zorg en mantelzorg voor hem complex en vaak intensief. Ook toen overwoog ik niet om minder te gaan werken, dat was ook niet nodig, vonden we. Mijn schoonmoeder woonde bij ons en zorgde overdag voor hem. Daardoor wat het voor mij gemakkelijk buitenshuis aan het werk blijven. Ik wilde ook graag aan het werk blijven. Mantelzorg overkomt je vaak, maar werk kies je. Zo ervaar ik dat. Ik had gekozen voor dit vak, het paste bij mijn competenties en mijn talenten. Werk is daarmee is ook energie-gevend en het is ook iets van mijzelf. Pas toen dit werk wegviel, toen ging ik goed onderuit en kwam ik in een heftige burn-out terecht.
In de vele gesprekken die ik met mantelzorgers heb wordt het vaak herkend, ook erkend: Werk hebben en houden is voor meerdere mantelzorgers niet alleen economisch van waarde, maar zeker ook voor persoonlijke groei en als intrinsieke energiegever van belang. Ik mis met name deze intrinsieke waarde in de vele discussies en onderhandelingen over het combineren van werk en mantelzorg.
Een argument dat je nog wel eens hoort wanneer mantelzorgers neigen te stoppen met werken: ‘Zou je dat wel doen, want dan ben je ook je afleiding kwijt….?’ Mantelzorg kan een behoorlijk deel van je leven opeisen. Wil je goed voor een ander kunnen zorgen, dan is het belangrijk om vooral goed voor jezelf te zorgen. Voor mij betekent dat vooral – zoveel mogelijk – je eigen leven blijven leiden. Mijn werk is daar een deel van en het heeft voor mij een grotere betekenis dan alleen afgeleid zijn van de zorg thuis.
Mantelzorgers die langdurige en intensieve zorg verlenen, zijn vaker ziek. Ook dat bleek uit het onderzoek van het SCP. Vakbonden attenderen bij cao-onderhandelingen vaak op de hogere ziekteverzuimcijfers bij mantelzorgers. We zien mede daardoor in steeds meer cao’s afspraken over zorgverlofregelingen. Maar is bijvoorbeeld al onderzocht of het ziekteverzuim afneemt door al die verlofregels? En is zorgverlof wel dat wat mantelzorgers willen of het meeste nodig hebben?
Terugkijkend naar mijn eigen ervaringen was ik destijds veel blijer met een parkeerplek bij het kantoor waar ik werkte. Omdat ik daardoor niet met openbaar vervoer van en naar mijn werk hoefde te reizen, bespaarde ik zo ieder dag meer dan 1 uur reistijd. De flexibiliteit die mij dat gaf, maakte de zorg voor mijn man veel gemakkelijker.
Maar er gebeurde ook nog iets anders. Doordat deze manager destijds van de heersende openbaarvervoer-policy durfde af te wijken, groeide mijn loyaliteit naar haar en haar divisie. Ik liep als-het-ware een tandje harder. Ik hoor dat vaker: Begrip van de werkgever voor een goede balans in werk & privé wordt door werknemers met loyaliteit en gedrevenheid beloond. Eigenlijk is het best jammer dat loyaliteit niet meetbaar gemaakt kan worden en zo dus gemakkelijk genegeerd wordt.
In cao-onderhandelingen en in recente regelgeving van het ministerie van Sociale Zaken, maar ook in gesprekken tussen werkgevers en mantelzorgende medewerkers gaat het veelvuldig over verlofmogelijkheden. Hier en daar praat men ook over flexibele werktijden. Dat is prima, want afspraken over het goed combineren van werk en mantelzorg horen vooral over flexibiliteit te gaan. Het gesprek over flexibiliteit voeren biedt mantelzorgers bovendien ruimte hun eigen oplossingen te zien en te delen wat ze daarvoor nodig hebben (van hun werkgever).
Toch twijfel ik en ik vraag me de laatste tijd regelmatig af of er vooral meer mantelzorgvriendelijker gewerkt moet worden. Zo was ik eerder deze maand bij de conferentie ‘Nieuwe verdeling van werk en zorg’ van Women Inc. Daar bleek nadrukkelijk dat een disbalans in werk en privé niet exclusief geldt voor mantelzorgers. Want ook in jonge gezinnen willen mensen graag goed zorgen voor hun kinderen of anderszins binnen de familie, maar wat bleek: er rust nog vaak een groot taboe (voor mannen) om dit op het werk te bespreken. Ook grootouders willen vaker meer genieten van hun kleinkinderen en daarmee de zorg voor hen delen met de ouders. Burgers hebben veel vaker behoefte om zorg en werk goed te combineren dan veronderstelt. Zou het dus niet eerder over mantelzorgvriendelijk werken moeten gaan?
Door de veranderende verzorgingsstaat gaan steeds meer mensen mantelzorgen of als vrijwilliger een rol spelen in de samenleving. Mensen willen daar dan graag ruimte voor maken in hun leven. Het is ook wat de overheid beoogt met de veranderende verzorgingsstaat: dat burgers meer naar elkaar omzien. Daarbij hoort goed combineren van werk en zorg en een andere onderlinge verdeling ook. Echter mis ik momenteel een bredere maatschappelijke visie op verdeling van werk en zorg. Want hoe doen we dat: groeien naar een samenleving waarin we werk en zorg met elkaar delen en iedereen de ruimte kan maken om voor een naaste te zorgen? Zou het dus niet eerder over zorgvriendelijk samenleven moeten gaan?
In mijn eerdere blogs ‘Begrip wordt met begrip beloond’ en ‘Manager en Mantelzorg’ ga ik dieper in op het thema mantelzorgvriendelijk werken.
24 maart 2015
Reacties 3
Marjo, je slaat heel wat spijkers op hun kop. Prima en bedankt.
Inderdaad Zorgvriendelijk is denk ik veel beter op zijn plaats. Mantelzorg wordt vaak als negatief gezien. Maar ik zeg vaak wat is het verschil voor het zorgen voor een kind of voor een ouder?
Toen we klein waren hadden we liefde en zorg nodig, als we oud zijn hebben we misschien ook liefde en zorg nodig. Is het niet mooi dat we in die tussentijd die zorg kunnen en mogen geven aan diegene die dat nodig hebben?
Is het zorgen voor elkaar niet eigenlijk iets heel gewoons?
Bedankt Marjo voor weer een mooi stuk.
ignar
Als mantelzorger waar veel van mijn ‘ vrije’ uren in gaan zitten, ben ik nog elke dag blij met een manager die me de vrijheid geeft om mijn werk zo te doen, dat ik volop energie haal uit een enorm leuke baan maar toch ook naar alle tevredenheid, samen met onze pgb hulp voor mijn partner kan zorgen. Ze zijn er nog wel, je moet alleen goed zoeken! Mooi stuk Marjo! Gr Erna