Nederland kantelt, mantelzorg ondersteuning kantelt mee

“Limburg, je zult er maar wonen.” Deze bekende reclame-slogan zong door mijn hoofd toen ik na de brainstormbijeenkomst bij een Limburgse gemeente over de invulling van de jaarlijkse dag-van-de-mantelzorg naar huis reed. Die gemeente wil het anders dit jaar en organiseerde ter voorbereiding op die 10^e november een brainstormsessie met mantelzorgers, lokale mantelzorgondersteuning, beleidsmedewerkers en maatschappelijk betrokken partijen. We zochten samen naar een prikkelende, vernieuwende aanpak, passend in de huidige tijd. Fijn dat ik kon meedenken, trots ook op het resultaat van die middag, omdat daarmee volgens mij het kantelen in Limburg begint…… 😉

Nederland kantelt, moet ook kantelen want de veranderingen in de samenleving zijn groot. Burgers nemen steeds meer initiatief en willen een overheid die dit niet voor hen regelt of organiseert, maar zij zoeken een overheid die hen bij hun initiatieven faciliteert. Dat is een behoorlijk omslag, de praktijk laat zien dat deze nieuwe rol voor een (lokale) overheid niet eenvoudig is. Kijk bijvoorbeeld naar de huidige veranderingen in de verzorgingsstaat en dan specifiek naar de drie grote decentralisaties in de zorg. Bij heel veel gemeenten zijn de veranderingen in hun bestaande systematiek ingebed en vandaar uit georganiseerd, gecontroleerd en bewaakt. Maar niet in Limburg….

Het voert te ver om hier alle ideeën van die middag te noemen, kern was (en is) vooral dat de gemeente anders wil prikkelen in eigen regie pakken, het ontvouwen van initiatieven en eigen verantwoordelijkheid nemen. We bogen ons over vragen als: hoe stimuleert je dat en wat stimuleert je dan precies bij mantelzorgers. Martin van Rijn, staatssecretaris van WVS, vraagt van lokale overheden en instanties meer aandacht voor mantelzorg en mantelzorgers. Dat wil deze gemeente ook: de aandacht voor mantelzorg is terug te vinden in allerlei vormen van ondersteuning voor mantelzorgers. Ze worden zo veel als kan betrokken bij keukentafelgesprekken en hun zorgsituaties staan in wijkteams op de agenda. Ook de lokale mantelzorgondersteuning probeert alle mantelzorgers in de gemeente te bereiken. Maar we zien ook de bekende lastigheden: niet elke mantelzorger heeft immers dezelfde behoefte en elke mantelzorgsituatie verschilt. Dat maakt ook een uniform programma voor de dag-van-de-mantelzorg nog niet zo eenvoudig. Daarbij bereik je niet alle mantelzorgers. De vraag rijst: willen we dat? Of kiezen we  voor aandacht voor een specifieke groep mantelzorgers? Toch maar niet, het is immers de dag van alle mantelzorgers.

Het woord aandacht blijft die middag lang hangen. Aandacht voor mantelzorg, maar dat hoeft/moet niet alleen aandacht van de gemeenteambtenaar te zijn…..…. Daar is de bekende eyeopener, of de kanteling zo u wilt. Terwijl het merendeel van de Nederlandse gemeenten zich richt op de mantelzorgers zelf ontstaat die middag het idee om de focus van deze Limburgse gemeente op al hun inwoners te leggen: Hoe kunnen alle bewoners en organisaties ook aandacht hebben voor mantelzorg en mantelzorgers? Iedereen krijgt immers – in de nabije toekomst – in meer of mindere mate te maken met mantelzorg. Je goed realiseren wat mantelzorg daadwerkelijk wel en niet is, kan dan alleen maar goed zijn.

De gemeente ziet hier haar nieuwe faciliterende rol, zoals kantelen bedoeld is. De gemeente wil de lokale samenleving faciliteren en stimuleren om meer oog te hebben voor mantelzorgers. We praten die middag over bewustwording, de juiste hulp bieden, begrip hebben en ook de juiste vragen stellen. Aandacht voor mantelzorgers door de gehele samenleving, aandacht als in belangstelling, niet als in zielig of ‘ik moet er niet aan denken dat het mij overkomt’. Bij lokale werkgevers, verenigingen en buurten. Bij burgers en buren. Kernwoord is Begrip. Begrip voor mantelzorgers, hun situaties en hun keuzes. Begrip vanuit de samenleving.

Ik raak hartstikke enthousiast, maar zie nog wel een paar beren op de weg. Want het beeld over mantelzorg in de media is nogal eenzijdig. De (over)belasting van mantelzorg wordt meestal benadrukt en al vrij snel richten instanties en organisaties zich dan ook op de (potentiele) hulpbehoevendheid van mantelzorgers. Maar niet elke mantelzorger is een ‘schaduw-cliënt’. Het is niet te hopen dat de hele samenleving mij als slachtoffer gaat zien…

Het vergt dan ook enige nuancering van het eenzijdige beeld rondom mantelzorg dat nu in de media is. Mantelzorg kan zwaar zijn en zeker dan is hulp geboden, maar ik ontmoet ook veel krachtige mantelzorgers die zich met name niet gezien of gehoord voelen. Die vooral zelf goed voor hun naaste willen zorgen en gehoord willen worden over wat ze daarvoor nodig hebben. Die gezien willen worden door professionals in samen zorgen voor hun naaste. Maar die momenteel ook onderdompelen in systemen en regels en niemand vinden die met hen zoekt en regelt hoe dit anders kan.  Maar daarvoor is het ook brainstormmiddag: er zit vanmiddag veel diversiteit en inzicht aan tafel om de gemeente goed te voeden waarmee zij de lokale organisaties, verenigingen en bewoners het beste kan prikkelen in stilstaan bij mantelzorg, in oog voor mantelzorgers. De faciliterende rol van de gemeente komt op de voorgrond: niet zelf organiseren maar de samenleving stimuleren in begrip en aandacht voor mantelzorg(ers).

Nee, ik vertel nog even niet om welke gemeente het gaat. Dan loop ik vooruit op hun reguliere (nog niet gekantelde) besluitvormingsproces. 😉 Ik voelde me die middag serieus genomen en laat de promotie en aankondiging van hun kanteling dan ook graag aan de gemeente zelf over, want volgens mij start hier en nu de kanteling van mantelzorgondersteuning.

Limburg, je zult er maar wonen…. 

25 juli 2015