Het slechte nieuws delen
Afgelopen najaar werd bij mijn man longkanker geconstateerd. Gelijk na het slechte nieuwsgesprek volgden een boel onderzoeken en in januari van dit jaar een serie bestralingen. Met betrekking tot het effect van de bestralingen is het nu nog even afwachten. De klachten m.b.t. de longtumor zijn beperkt. Hij heeft vooral ontzettend veel pijn; pijn vanuit het zenuwstelsel o.a. als gevolg van de dwarslaesie. Naast alle onzekerheid is vooral die pijn allesoverheersend, vaak ondraaglijk voor hem en samen met alle zorgprofessionals om ons heen een ware zoektocht naar beheersbaarheid en balans. Bezoek is regelmatig te ingewikkeld voor hem. En daarom besloot ik ook nu – net als 9 jaar geleden direct na zijn ongeval – onze familie en vrienden te mailen over wat er gebeurd is, hoe het nu is en dat bezoek nu (even) niet kan. Onze vriendenkring is kleiner dan destijds, maar de hartverwarmende reacties waren er niet minder om.
Veel sterkte!
We ontvingen veel lange en korte retourmailtjes, sommige mensen belden en anderen stuurden een appje of deden in een kaartje door de brievenbus. Er werden bloemen en ballonnen bezorgd en er waren veel lieve berichtjes via de social-media. Ook mensen die niet reageerden of sommigen die zeiden niet te weten hoe te reageren. Maar bovenal veel ‘Veel-sterkte’ of ‘We-denken-aan-jullie’ berichtjes. Bijzonder geraakt was ik door een mail van mijn neef over zijn herinnering aan een gezamenlijke vakantie in Zwitserland en de wijsheden die mijn lief daar met hem in die berghut deelde, over hoe die wijze woorden zijn leven hadden beïnvloed.
Het verwonderde me wel, al die Veel-Sterkte-wensen. Het lijkt zo snel gezegd, ook door mensen die me al sterk vinden, ook zij wensen me/ons nog meer sterkte toe. Maar waarom die verwondering, dat kon ik toch niet gelijk verwoorden. Ik besloot het los te laten en vooral te genieten van al hartverwarmingen.
Bijzondere leesuurtjes
Het is lastiger voor me – nu Mon zo ziek is – om veel of lang van huis te gaan. Ik ben dus veel thuis. Ik kom graag onder de mensen, maar ook thuis vind ik zeker mijn weg en ruimte voor mijn eigen leven. Ik geniet van het aankomende voorjaar in onze tuin en in huis kan ik me helemaal onderdompelen in een van de vele boeken uit mijn boekenkast. Gestimuleerd door mijn avondstudie heb ik destijds het lezen ontdekt. Ik lees hartstikke indrukwekkende, inspirerende, onthutsende, ontroerende en prachtige boeken. Ik voel me een bevoorrecht mens met al die leesuurtjes en geniet van hoe al dat leesmateriaal mijn inzichten en levenswijsheden verrijkt. De laatste tijd zijn het ook boeken over rouw of verlies, over leven en dood. En zo af en toe springt een boek er op ene of andere manier uit. Zoals ‘Tegen de zon in kijken” van Irvin D. Yalom. Een boek over angst voor de dood, het is een boek dat me raakt. Irvin D. Yalom is psychiater, in dit boek beschrijft hij zijn ervaringen met patiënten die ongeneeslijk ziek zijn en wat angst voor de dood voor deze patiënten kan zijn.
Steentje in de vijver
Ik ben bijzonder geraakt door de metafoor van het steentje in de vijver die Yalom in dit boek beschrijft: Wanneer je een steentje in een vijver gooit, veroorzaakt die steen rimpelingen in het water. Rimpelingen die steeds groter worden, door de randen van de vijver opgeslokt raken en daarmee onzichtbaar worden. Maar invloed op het water was er en is er nog steeds.
Ieder van ons gooit steentjes in de vijver van een ander mens en maakt rimpelingen in hun leven. Bewust of onbewust. Door bijvoorbeeld hoe je met je naasten omgaat. Je beïnvloedt mensen om je heen met wat je zegt of doet. Kleine of grote dingen. Kleine gesprekjes aan de koffie, in de trein of op een bankje in het park. Met een karaktertrek of gedraging. Of de raad die je geeft aan vrienden of hoe je een buurvrouw helpt. Of hoe je zichtbare vrolijkheid mensen inspireert. Of hoe je helpt chaos in het leven van een ander te ordenen. Het zijn allemaal steentjes die je gooit en waarmee je rimpelingen veroorzaakt in (de vijver van) het leven van de ander.
Rimpelingen
Zo zorg jij bewust of onbewust voor rimpelingen in het leven van een ander, net zoals een ander rimpelingen in jouw leven aanbrengt. Ik herinner me een gesprek met een lieve vriendin waarin ze me met haar inzichten aanspoorde tot mijn avondstudies, wat vervolgens mijn carrière-pad beïnvloedde, bij mij liefde voor het lezen aanboorde, mijn nieuwsgierigheid naar levenswijsheden vergrootte en mijn blik op de wereld verruimde. Ik besluit om het haar binnenkort te vertellen.
Een warm gevoel
Yalom schrijft in zijn boek over rimpelingen o.a. het volgende: “Met rimpelingen bedoel ik de concentrische cirkels van invloed die ieder van ons (vaak onopzettelijk en zonder het te beseffen) creëert en die jarenlang, soms generaties lang, invloed kunnen uitoefenen op anderen. Het effect dat wij op anderen hebben wordt immers vervolgens aan anderen doorgegeven, zoals rimpelingen in een vijver net zolang doorgaan tot ze onzichtbaar zijn geworden, maar nog steeds op een onzichtbaar niveau voortduren…. We kunnen – bewust of onbewust – iets nalaten van onze levenservaring, een karaktertrek, een wijsheid, goede raad of troost die wordt doorgegeven aan anderen, of dat nu bekenden of onbekenden zijn. Er zijn talloze bekende voorbeelden van rimpelingen. Wie kent niet het warme gevoel dat over je komt als je verneemt dat je direct of indirect belangrijk voor iemand bent geweest?’
Sterven is een eenzaam proces
Irvin D. Yalom gelooft vooral ook dat je de dood kalmer tegemoet treedt als je goed heb geleefd en weinig te betreuren hebt. Ik ben ervan overtuigd dat ieder mens van betekenis wil zijn, van waarde wil zijn. Ook mensen die overlijden willen graag weten of ze goed hebben gedaan.
Sterven is een eenzaam proces, zelfs wanneer je geliefden je bijstaan. Veel mensen hebben angst voor de dood. Maar onze grootste angst is vaak niet het sterven, maar het vergeten worden. Het idee dat ons bestaan door iedereen vergeten is, alsof we nooit geleefd hebben. Stel dat onze religies geen gelijk hebben en er niets meer is na de dood, dat je dus niets meekrijgt van al de mooie dingen die mensen bij je begrafenis of crematie over je zeggen. Dan hoort je niets meer van al die rimpelingen die je hebt veroorzaakt.
Wat als…
Het laat me niet los en tijdens een van de ochtendwandelingen met de hond bedenk ik: hoe mooi zou het zijn als al die Veel-sterkte-wensen een beetje plaats zouden maken voor het delen van de rimpelingen die ongeneeslijk zieke mensen bij ons te weeg brachten? Dus die rimpelingen niet pas (en slechts) bij de afscheidsdienst van ons horen, maar bij leven…. Vergankelijkheid wordt misschien minder beangstigend als we het besef van rimpelingen hebben. Zoals de mail van mijn neef over de rimpelingen uit de berghut in Zwitserland. Hij laat Mon nu op dit moment weten hoe en waarom Mon zo veel voor hem betekent.
Wat als we minder Veel-sterkte-wensen zouden delen en meer aan elkaar over al die rimpelingen vertellen? De rimpelingen die je van degene die ernstig ziek is kreeg en ook met hem of haar deelt. Dat komt ten goede aan het besef hoe belangrijk hij of zij voor je was en het maakt de weg naar het einde volgens mij ook minder eenzaam.
Hallmark kaartjes
Hoe doen we dat dan? Voor mij mag ieder dat voor zichzelf bedenken. Het kan immers op allerlei manieren: op een hallmark-kaartje, in een mail, bij bezoekjes, op een kaartje bij de bloemetje of de ballon, maar zeker ook in afscheidsgesprekken.
De longkanker bij Mon is in een vroeg stadium geconstateerd. Natuurlijk is er onzekerheid en weten we nog niet veel over levensverwachting e.d. Maar het geeft ons tegelijkertijd ook tijd. Mon en ik nemen die tijd. Ik neem de tijd om onze rimpelingen te delen, hoe en hoeveel Mon van waarde was (en blijft) in mijn leven. Het geeft rust. Bij mij en bij hem.
Oproep
Moet er onder mijn blog een oproep om rimpelingen te delen met de mensen die ongeneeslijk ziek zijn? Natuurlijk is het altijd fijn om zulke dingen bij leven te delen, over hoe belangrijk een ander voor je is, maar mijn oproep gaat vooral uit naar mensen die afscheid nemen van mensen die binnen niet te lange tijd overlijden. Wil ik het een oproep laten zijn of toch meer een overweging? Een overweging om met ongeneeslijk zieke mensen te delen welke rimpelingen zij in jouw leven achterlieten. Omdat – volgens mij – iedereen wil weten hoe hij/zij van betekenis was (en blijft) voor de ander. Omdat iedereen van betekenis wil zijn. En het geeft rust. En vrede.